Her yıl Kuzey Kutbu’ndaki turbalıklar aniden tutuşuyor. Önceki yazdan beri için için yanan yeraltı yangınlarının sorumlu olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi yapılan modelleme endişe verici yeni bir nedene işaret ediyor.
Alaska, Kanada ve Sibirya’nın turbalık alanlarında meydana gelen ve “zombi yangınları” olarak adlandırılan yangınlar, kış boyunca Dünya yüzeyinden kaybolarak yeraltında için için yanıyor. Bu yangınlar, ilkbaharda tekrar yüzeye çıkmadan önce bilim insanlarını şaşırtıyor çünkü genellikle uzak kuzeydeki yangın mevsiminin çok öncesinde, Mayıs ayı başlarında ortaya çıkıyorlar ve birkaç yıl boyunca yeniden alevlenebiliyorlar.
Çoğu bilim insanı, zombi yangınlarının yüzeydeki yangınların kalıntıları olduğuna inanıyor. Ancak araştırmamız, alternatif bir neden öne sürüyor. Yer üstündeki hızlı atmosferik ısınmanın, turba topraklarının yeraltında aniden yanma sıcaklıklarına kadar ısınmasına neden olabileceğini ve bunun hiçbir kıvılcım veya başka bir tutuşma olmadan gerçekleşebileceğini gösteriyor. Bu zombi yangınları, iklim değişikliğinin neden olduğu kendiliğinden yanmanın bir sonucu olabilir.
1940’lara kadar uzanan raporlar, bu tür yangınların nadir olduğunu gösterse de, son yirmi yılda bu yangınların sıklığı ve yoğunluğu, gezegenin en hızlı ısınan bölgesi olan Kuzey Kutbu’ndaki ısınmanın artmasıyla önemli ölçüde arttı. 2024’ün başında Kanada’nın British Columbia eyaletinde 100’den fazla zombi yangını aktifti. Hatta dünyanın en soğuk köyü olan Kuzey Doğu Sibirya’daki Oymyakon yakınlarında bile bu yangınlar kaydedildi; burada birçok kış boyunca devam etti ve her yıl daha geniş bölgede yanan alanın yaklaşık yüzde 3,5’ini oluşturdu.
Arktik turba topraklarında, tüm atmosferde bulunandan daha fazla karbon tutuluyor ve bu yangınlar, atmosfere gigatonlarca karbon salıyor. Ani ısınmanın doğrudan sorumlu olup olmadığını bilmek istedik.
İki Dikkate Değer Sonuç
Turba topraklarının sıcaklığının ve karbon içeriğinin hava ve iklimdeki değişikliklere nasıl tepki verdiğini araştırmak için matematiksel bir model geliştirdik. Modelimiz, belirli mikropların toprağı parçalarken nasıl ısı ürettiğini gösteriyor. İki dikkat çekici sonuç elde ettik:
- Bu mikroplar, yeraltı turbasının kışın yaklaşık 80 santigrat derece (176°F) sıcaklıkta yanmasına neden olabiliyor ve bu, baharda tutuşmaya hazır hale geliyor. Bu durum, yer üstündeki hava sıcaklıkları yanma için gerekli olan seviyelere ulaşmadan gerçekleşebiliyor.
- Normal soğuk durumdan sıcak, yarı kararlı duruma ani bir geçiş, sadece yaz sıcak hava dalgaları ve küresel ısınma senaryoları gibi gerçekçi iklim modelleri tarafından tetiklenebiliyor. Atmosferik sıcaklığın artış hızı, zombi yangınlarının tetiklenmesinde kritik bir faktör.
Bu bulgular, atmosferik sıcaklığın değil, atmosferik ısınmanın hızının zombi yangınlarının ana tetikleyicisi olduğunu gösteriyor. Sorun ısı değil, ısınma hızıdır.
Zombi Yangınlarıyla Mücadele
İklim ısındıkça hava daha ekstrem hale geliyor ve bu durum daha fazla zombi yangınına yol açabilecek koşulları yaratıyor. Bu, eski turba topraklarından atmosfere salınan gigatonlarca karbonun iklim değişikliğini daha da kötüleştirebileceği, dolayısıyla daha fazla yangın ve aşırı hava koşullarına neden olabileceği bir kısır döngüyü başlatabilir.
Zombi yangınları, dış koşullardaki hızlı değişimlere uyum sağlayamayan bir sistemin normal durumundan farklı ve genellikle istenmeyen bir duruma geçtiği hız kaynaklı devrilme noktalarının bir örneğidir. Çağdaş iklim, biyoaktif turba toprakları gibi belirli doğal sistemler için tehlikeli değişim oranlarına yaklaşmış olabilir veya bu oranları aşmış olabilir; bu, zombi yangınlarında son zamanlarda görülen artışı açıklayabilir.
Daha fazla zombi yangınını önlemenin tek çözümü, iklim değişkenliğini sınırlamaktır. Politika yapıcılar atmosferik sıcaklığın tehlikeli seviyelerine odaklanırken, iklim değişkenliği kısa vadede dayanıklılığımızla aynı derecede hatta daha fazla alakalı olabilir.
